Ιδρυματικά καταθετήρια : προτάσεις για μια ενιαία εθνική πολιτική με βάση ένα ελληνικό παράδειγμα

Abstract

Institutional Repositories and their relation with the Open Access movement constitute internationally the new scientific trend as far as scholarly communication is concerned. The need for even wider access to the scientific data with the objective of democratizing the dissemination of research results and the cost, especially, of scientific journals as well as the reduced library budgets have contributed towards the creation of a strong movement that aims at the free online access to digital material.

A Greek Educational Institution Library, understanding the needs of its community for the upgrade of the scholarly communication services and aiming not only at following but also at actively participating into the new scholarly communication paradigm, developed, after studying the national and international relevant initiatives, an Open Access Institutional Repository. The Institutional Repository was created in order to contribute to the support of e-science, the protection and interchange of scientific content, as well as the preservation and reinforcement of the cultural production of the Institution. The Institutional Repository presented here uses Dspace software of MIT, which capitalizes on the Application servers and the Java programming language advantages. It is hosted on a Linux platform that ensures efficiency, stability and security both on transaction and data preservation level. An analysis is also made of changes and additions having been implemented into the repository system. The above alterations make the repository system more functional and flexible, while at the same time improve the interaction with users, adding value to its services.

The study of the international bibliography, the participation in international conferences and other related meetings as well as the experience having been acquired by this Repository development process lead to the need of enacting standards and policies, at national level, related to:

a) Services offered. b) Policies necessary to be developed. c) Legal information related to copyright matters. d) Issues of system security. e) Interoperability framework f) Metadata and long-term document availability.

The ultimate goal of the above is the enactment of a certificate at the national level for Institutional Repositories which will determine the minimum desirable characteristics of their total quality.

Η νέα επιστημονική τάση που επικρατεί σε διεθνές επίπεδο, κυρίως σε θέματα επιστημονικής επικοινωνίας, είναι τα Ιδρυματικά Καταθετήρια (Institutional Repositories) και η σχέση τους με το κίνημα της Ανοιχτής Πρόσβασης (Open Access). Η ανάγκη να παρέχεται όσο το δυνατόν ευρύτερη δυνατότητα πρόσβασης στα πορίσματα και δεδομένα της έρευνας με στόχο τον εκδημοκρατισμό στη διάδοση των επιστημονικών αποτελεσμάτων και οι οικονομικοί παράγοντες που σχετίζονται με το κόστος κυρίως των περιοδικών εκδόσεων σε μια εποχή ισχνών προϋπολογισμών των βιβλιοθηκών συνετέλεσαν, ώστε να δημιουργηθεί ένα ισχυρό κίνημα με στόχο την ελεύθερη online πρόσβαση στο ψηφιακό υλικό.

Η Βιβλιοθήκη ενός Εκπαιδευτικού Ιδρύματος κατανοώντας τις ανάγκες της κοινότητάς της για αναβάθμιση των υπηρεσιών στον τομέα της επιστημονικής πληροφόρησης και θέλοντας να ακολουθήσει, αλλά και να συμμετάσχει ενεργά στο νέο παράδειγμα της επιστημονικής επικοινωνίας προχώρησε, έπειτα από έρευνα των εθνικών και διεθνών πρωτοβουλιών στον τομέα αυτό, στην ανάπτυξη ενός Iδρυματικού Καταθετηρίου Ανοιχτής Πρόσβασης. Tο Ιδρυματικό Καταθετήριο δημιουργήθηκε με σκοπό να συμβάλει στην υποστήριξη της ψηφιακής υπόστασης των επιστημών (e-science), την προστασία και ανταλλαγή του επιστημονικού περιεχομένου, αλλά και τη διάσωση και ενίσχυση της πολιτιστικής παραγωγής του Ιδρύματος. Το Ιδρυματικό Καταθετήριο, που παρουσιάζεται, χρησιμοποιεί το λογισμικό Dspace του ΜΙΤ που εκμεταλλεύεται τα πλεονεκτήματα των διακομιστών εφαρμογών (Application servers) και της γλώσσας προγραμματισμού Java και φιλοξενείται σε πλατφόρμα Linux η οποία διασφαλίζει καλύτερη απόδοση , σταθερότητα και ασφάλεια, τόσο σε επίπεδο συναλλαγών όσο και σε επίπεδο διατήρησης των δεδομένων. Αναλύονται επίσης οι αλλαγές και οι προσθήκες που έγιναν στο σύστημα του Ιδρυματικού Καταθετηρίου, οι οποίες το καθιστούν περισσότερο λειτουργικό και ευέλικτο, ενώ παράλληλα βελτιώνουν τη διάδραση με τους χρήστες προσδίδοντας, έτσι, προστιθέμενη αξία στις υπηρεσίες που προσφέρει.

Η μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας, η παρακολούθηση σχετικών συνεδρίων και συναντήσεων και η εμπειρία που αποκτήθηκε κατά τη διαδικασία ανάπτυξης του συγκεκριμένου Καταθετηρίου συνηγορούν για την ανάγκη θέσπισης κανόνων και πολιτικών, σε εθνικό επίπεδο, που σχετίζονται με:

α)Τις υπηρεσίες που προσφέρονται. β)Τις πολιτικές που κρίνεται απαραίτητο να αναπτυχθούν. γ) Τις νομικές πληροφορίες που σχετίζονται με θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας. δ) Τα θέματα ασφαλείας του συστήματος. ε) Το πλαίσιο διαλειτουργικότητας που πρέπει να διασφαλιστεί. στ) Τα μεταδεδομένα και τη μακροπρόθεσμη διαθεσιμότητα των τεκμηρίων.

Απώτερος σκοπός των παραπάνω είναι η θέσπιση ενός συστήματος πιστοποίησης των Ιδρυματικών Καταθετηρίων που θα λειτουργεί σε εθνικό επίπεδο και θα καθορίζει τα ελάχιστα επιθυμητά χαρακτηριστικά της συνολικής τους ποιότητας.